ترور و تروریسم از گذشته تا امروز موجب به هم خوردن آرامش و ثبات کشورها گردیده است و این پدیده شوم از ابتدای تاریخ انسان تا هم اکنون وجود داشته و سر منشأ تمام نا امنی ها و ترس و وحشت عمومی ملت ها بوده و هست.
به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی فراق، کشور عزیزمان ایران نیز در طول سه دهه پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی آماج حملات این گونه ترورها با اهداف عموما سیاسی، قدرت طلبانه و جنایتکارانه بوده است.
به گونه ای که آمار مستند بیش از ۱۷۰۰۰ شهید که حاصل جنایت های گروه های مختلف تروریستی است این واقعیت را می رساند که جمهوری اسلامی ایران بزرگترین قربانی تروریسم است.
گروهک ها و سازمان های تروریستی با بهره گیری از روش ها و متدهای مختلف در طول این سال ها اقدامات جنایتکارانه خود را اجرا نموده و به طور قطع بعد از این نیز با توجه به نزدیک شدن این کشور به شکوفایی در زمینه های علمی و صنعتی، نظامی، اقتصادی و … فعالیت خود را پررنگ تر از گذشته ادامه می دهند. هر چند نیروهای اطلاعاتی و نظامی ایران پس از انقلاب همیشه با فداکاری و بهره گیری از جدیدترین روش ها با این پدیده ی شوم مبارزه کرده اند اما تجربه نشان داده سازمان های تروریستی به لطف بهره گیری از کمک های نظامی و اقتصادی غرب و به واسطه استفاده از تمامی روش های ممکن ، هر روز در شمایلی متفاوت اقدام به ترور و جنایت می نمایند
از این رو شناخت شیوه های تروریستی بسیار حائز اهمیت است.
یکی از روش های مورد استفاده این سازمان ها انجام ترورهای سازمان یافته به روش انتحاری است که به دلیل دشواری بسیار بالا در امکان جلوگیری و کنترل آن از اهمیت بالایی برخودار است. در پژوهشی که اخیرا بنیاد هابیلیان در راستای اهمیت این موضوع انجام داده سعی شده تا با معرفی مفصل این نوع حمله تروریستی و بررسی ابعاد آن گامی هرچند کوچک در جهت مبارزه با پدیده تروریسم وکاهش تلفات در اینگونه حمله ها برداشته شود.
پایگاه خبری-تحلیلی فراق در سلسله گزارش هایی به صورت خلاصه، بخش هایی از این پژوهش را جمع آوری نموده که در زیر می خوانید:
تعریف عملیات انتحاری
در فرهنگ لغت فارسی انتحار به معنی خودکشی می باشد و خودکشی نیز مفهومی را به ذهن می آورد که مبتنی بر دلایل انجام آن است. این دلایل در جزئیات متفاوت بوده، اما در کلیات بسیار شبیه به هم هستند و در نتیجه فرار از مشکلات، بی هدفی، روزمرگی و امثال آن صورت می گیرد.
اما امروزه واژه انتحار مفهومی کاملا متفاوت به خود گرفته و ضمن اینکه آن را یک سلسله اقداماتی با هدف تخریب ، صدمه و دیگرکشی تعریف می کند ، ابعادی بسیار گسترده و پیچیده پیدا نموده ، و با نام حمله انتحاری یا عملیات انتحاری مطرح می گردد.
در این تعریف می توان حمله انتحاری را به صورت یک خودکشی عقیدتی با ریشه های به ظاهر فرقه ای و مذهبی اما در باطن با اهداف و گرایشهای سیاسی و قدرت طلبانه مطرح نمود که در آن شخصی که دست به چنین اقدامی می زند یا همان عامل انتحاری ، با اجرای یکسری اقدامات از پیش طراحی شده و سازمان یافته ، ضمن از بین بردن خود، اهداف خرابکارانه یا جنایتکارانه ای را نیز پیگیری می کند.
به دلیل وابستگی روند جذب ، تربیت و آموزش یک عامل انتحاری به اهداف و نگرش های یک فرقه یا مکتب به ظاهر دینی و مذهبی، حمله انتحاری را خودکشی عقیدتی نیز نامیده اند که البته با نگاهی ساده و تحلیلی سطحی نیز می توان به راحتی مغایرت این آموزش های به ظاهر مذهبی و دینی را با اصول مطرح شده در تمامی ادیان الهی درک نمود.
تاریخچه عملیات انتحاری
بنا بر شواهد و قرائن تاریخی، حملات تروریستی یاعملیات انتحاری، پیشینهای طولانی داشته و امری تازه و بدیع به شمار نمیرود. برای مثال، در قرن اول میلادی، دو فرقه از یهودیان به نامهای «Zealots» و «Sicarii» در ملاءعام به اشغالگران رومی سرزمینهای یهودیان حمله میکردند. در قرنهای ۱۳ و ۱۴هجری قمری نیز فداییان حسن صباح در ایران و سوریه امروزی، حاکمان مسلمان را به زعم اینکه آنها از دین مرتد شدهاند، بدون فرار از صحنه جنایت و از فاصله نزدیک ترور میکردند. این فرقه نام خود را از کلمه عربی حشیشیه به یادگار گرفته است؛ زیرا فداییان حسن صباح قبل از ترور اهداف خود، دست به استعمال این ماده مخدر میزدند. با استعمال حشیش، فداییان از یک فراموشی همراه با شجاعت برخوردار میشدند. به همین دلیل، آنها حتی از صحنه جنایت نیز فرار نکرده و اهداف خود را از فاصله نزدیک ترور میکردند.
از اواسط قرن ۱۸ به این سو، دیگر گروههای انتحاری در هند، اندونزی و فیلیپین بر ضد استعمارگران چنین عملیاتی را انجام میدادند.
اما با توجه به ساختار تشکیلاتی و اعتقادی فدائیان حسن صباح، برای بررسی تاریخچه پدیده عملیات انتحاری ابتدا باید به تاریخچه این فرقه نگاهی انداخت.
پیدایش این جنبش حاصل تلاش و رهبری شخصی بود با نام حسن صباح. او که در ابتدا در دستگاه حکومت سلجوقیان فعالیت میکرد پس از خروج به مبارزه با آنها پرداخت.
شیوه مبارزه حسن صباح با سلجوقیان، باعث شهرت بسیار او و جنبشش در تاریخ شده است. آنها ضمن اینکه هدف را برتر از وسیله میدانستند، در مبارزه با دشمنانشان از شیوه کشتن مستقیم به همراه جانفشانی قاتل بهره میبردند.
این فرقه در ۱۰ سطح طراحی شده بود و ضمن آنکه افراد سطوح پایین امکان ارتقاء به سطوح بالاتر را نداشتند، به افراد در سطوح پایینتر آموزشهایی غیرواقع و مبتنی بر خواست و اهداف سران فرقه داده میشد.
به عنوان مثال به افراد در سطوح پایینتر گفته میشد که قرآن علاوه بر معنای ظاهری، معنای عمیقتر و نهفتهای نیز دارد و این معنای نهفته را نیز افراد سطوح بالاتر مطابق با اهداف سیاسی جنبش به سطوح پایینتر القا میکردند! هم به این دلیل و هم به واسطه اینکه طرفداران حسن صباح دین خود را مخفی میکردند به باطنیها نیز معروف شدند.
شیوه عضوگیری و تربیت نیروهای فدائی در این جنبش بدین صورت بود که هنرجویان با تبلیغات مبتنی بر گرایشهای مذهبی که حاصل کلام پرنفوذ حسن صباح بود وارد قلعه شده و پس از ورود اخته میشدند و مرتاضگونه، تمرینات هنرهای رزمی و آدمکشی را فرا میگرفتند. نگهداری نیروها در محیطی محصور و ایزوله از اجتماع و همچنین انعکاس اخبار جامعه به صورت تحریفشده با هدف القائات ذهنی غیرواقع و هدفمند از دیگر ابعاد تربیت فدائیان بود. و در نهایت نیروهای فدائی با پاک نمودن افکار اضافی، جسم و روح خود را یکی کرده و با اراده آهنین به ماموریتها گسیل میشدند. با این حال حسن صباح به منظور تضمین بیشتر عملیات و جلوگیری از نافرمانی، هواداران خود را با حشیش از حال طبیعی خارج کرده و به کارهایی مانند ترور وادار مینمود از این رو آنان را حشاشین نیز مینامیدند.
اشاره به داستان مواجهه نظامالملک، وزیر ملک شاه با حسن صباح بیانگر تاثیر قدرت جنبش حشاشین که به واسطه در اختیار داشتن نیروهای فدائی به دست آمده بود، دارد.
وقتی نظام الملک به جهت به اطاعت در آوردن حسن صباح نمایندگانی را به سوی او فرستاد، حسن نه تنها نپذیرفت بلکه به جهت نشان دادن قدرت نیروهای تحت امرش و جلوگیری از حمله احتمالی سلجوقیان دست به نمایش شگفتانگیزی زد.
او سه تن از مریدانش را فراخواند و به آنها فرمان داد تا به ترتیب با خنجر، سقوط از قلعه و غرقشدن در رودخانه خود را هلاک سازند که انجام این عمل و مشاهده آن توسط نمایندگان شاه سبب شد تا حمله به او دو سال به تعویق افتد.
این جنبش به واسطه در اختیار داشتن همین نیروهای فدائی توانست به مدت ۱۵۰ سال در مقر فرماندهی خود یعنی قلعه الموت واقع در ارتفاعات قزوین ادامه حیات دهد و در طول این زمان موفق به قتل بیش از ۵۰ تن از سران و پادشاهان و دشمنان خود شدند که مهمترین آنها ترور خواجه نظامالملک وزیر مقتدر و مدبر ملک شاه بود.
هر چند هلاکوخان(۱) توانست با زیرکی شعله این جنبش را که از درون به فساد کشیده شده بود، خاموش کند اما امروزه نه تنها گروه حشاشین را به عنوان مبتکر ترورهای سازمانیافته سیاسی در تاریخ میشناسند، بلکه بکاربستن شیوههای حسن صباح توسط گروهکهای تروریستی سبب شده که امکان انجام عملیات انتحاری برای دیگر گروهکها فراهم آید. همانگونه که بسیاری از سازمانهای زیرزمینی نیز مانند فراماسونری(۲) شیفته حسن صباح و سازماندهی او میباشند.
گروه های تروریستی فعال در زمینه عملیات انتحاری در ایران
از ابتدای انقلاب اسلامی در ایران تا کنون گروهک های تروریستی بسیار زیادی پا به عرصه ظهور گذاشته و دست به اقدامات تروریستی در داخل کشور زده اند گروهک هایی همچون فرقان، سازمان مجاهدین خلق، کوموله، خلق عرب، انجمن پادشاهی (تندر)، پژاک، جندالله و … .
تقریبا در تمامی این گروهک ها انواع روش های تروریستی مانند بمب گذاری، ترور با شلیک گلوله و آدم ربایی و شکنجه افراد وجود دارد اما تنها در ۲ گروه تروریستی خاص که جزو بدنام ترین ، منفورترین و جنایتکار ترین گروه های تروریستی در ایران هستند، شیوه عملیات انتحاری به عنوان روشی استراتژیک برای ترور افراد مورد استفاده قرار گرفته است. این دو گروهک تروریستی عبارتند از: ۱- سازمان مجاهدین خلق (منافقین) ۲- گروهک تروریستی جندالله.
معروفترین ترورهای انتحاری گروهک سازمان مجاهدین خلق شامل ترور شهدای محراب، ترور شهید هاشمی نژاد و ترور شهید کچویی می باشد. همچنین آخرین عملیات انتحاری که این گروهک بطور رسمی پذیرفته است مربوط به سال ۱۳۸۰ می باشد. لازم به ذکر است که پس از آنکه سازمان مجاهدین خلق در لیست گروه های تروریستی اتحادیه اروپا و آمریکا قرار گرفت و منابع مالی آنان به شدت محدود گردید، این گروهک سعی در پاک کردن پیشینه ننگین تروریستی خود نمود و اقدام به جمع آوری و پاک کردن تمامی نشریات و بیانیه های خود در محیط اینترنت و کشورهای اروپایی و امریکا نمود و از آن زمان عملیات های تروریستی خود را با همکاری با سایر گروهک های تروریستی همچنان ادامه داده است.
روش اجرای عملیات انتحاری
برای اینکه هر عملیات انتحاری بصورت موفقیت آمیز به سرانجام برسد حداقل ۴ مرحله باید به انجام برسد:
مرحله اول: آماده سازی روحی و روانی عامل انتحاری
انتخاب و آماده سازی عامل یا عاملین انتحاری یکی از مهمترین و اساسی ترین مراحل در اجرای موفقیت آمیز عملیات انتحاری محسوب میشود، عاملین انتحاری معمولا از سنین نوجوانی بین ۱۴ تا ۱۶ سال انتخاب می شوند، سنینی که به راحتی می توان با مغزشویی و سوء استفاده از احساسات و عواطف نوجوانی و همچنین جهل و عدم آگاهی آنان از واقعیت های دینی و مضامینی مانند بهشت و جهنم استفاده نمود. معمولا عاملین انتحاری با این باور که با ارتکاب به عملیات انتحاری درهمان لحظه وارد بهشت خواهند شد دست به این جنایات فجیع می زنند.
مرحله دوم: شناسایی زمان و مکان مناسب برای عملیات انتحاری
گاهی هدف از انجام عملیات انتحاری تنها به منظور تفرقه اندازی میان مذاهب شیعه و سنی می باشد بیشتر این عملیات ها در ایام مقدس برای شیعیان مانند عاشورا و تاسوعا و باهدف گرفتن حداکثر تلفات انسانی صورت می پذیرد. لذا شناسایی مکان مناسب که از جمعیت نسبتا بالا و ضریب امنیتی پایین برخوردار باشد مانند مساجد و حسینیه ها بسیار مهم است زیرا درصورت عدم انتخاب مناسب زمان و مکان عملیات، عامل انتحاری توسط نیروهای امنیتی شناخته شده و عملیات بطور ناقص و یا ناموفق به پایان می رسد.
درمواقعی نیز عامل انتحاری به منظور از بین بردن فرد یا افرادی خاص اعزام می شود که معمولا اینگونه عملیات ها از ریسک بالاتری برخوردار می باشند و عامل انتحاری آموزش های عملیاتی دقیق تری را برای انجام موفقیت آمیز ترور میبینند. لذا زمان و مکان مناسب در اینگونه عملیات ها بسیار مهم و سرنوشت ساز خواهد بود. معمولا در تمامی عملیات های انتحاری عامل یا عاملین انتحاری به دلیل مسائل امنیتی تا لحظه آخر از زمان و مکان دقیق اجرای این عملیات اطلاع ندارند و تنها تعداد معدودی از سران گروه تروریستی از مکان دقیق عملیات مطلع هستند.
مرحله سوم : تجهیز عامل انتحاری به جلیقه انتحاری
در این مرحله مواد انفجاری بصورت دقیق در داخل یک جلیقه انتحاری که هم سایز عامل انتحاری می باشد جاسازی می شود، مواد انفجاری خود به تنهایی فقط دارای موج انفجار می باشند لذا برای گرفتن حداکثر تلفات انسانی در لابلای مواد انفجاری از ساچمه استفاده می شود. این ساچمه ها به شکل ترکش عمل کرده و قدرت تخریبی جلیقه انتحاری را به شدت افزایش می دهد. هر جلیقه انتحاری مجهز به یک چاشنی انفجاری نیز می باشد که معمولا به شکل یک دگمه بوده و باسیم به مواد انفجاری متصل است. چاشنی انفجاری را در قسمتی از بدن عامل انتحاری قرار می دهند که درکمترین زمان ممکن و به سهولت به آن دسترسی پیدا کرده و باعث انفجار جلیقه گردد.روی جلیقه انتحاری با لباس پوشیده می شود بطوریکه تا بطور دقیق بازرسی بدنی صورت نگیرد از وجود چنین جلیقه ای در زیر لباس عامل انتحاری نمی توان مطلع شد.
مرحله چهارم: اجرای عملیات انتحاری
اطلاع از نحوه و چگونگی اجرای عملیات های انتحاری می تواند بطور قابل ملاحظه ای از تلفات انسانی آن بکاهد. گروهک های تروریستی در اکثر عملیات های انتحاری برای تضمین اجرای موفقیت آمیز عملیات معمولا از ۲ عامل انتحاری استفاده می کنند. به اینصورت که عامل اول ابتدا نقاط ضعف امنیتی مکان مورد نظر را شناسایی کرده و ابتدا سعی در نفوذ از آن قسمت می کند. حالت اول این است که عامل انتحاری موفق به نفوذ می شود سپس پر جمعیت ترین قسمت را انتخاب کرده، خود را به آنجا می رساند و در زمانی مناسب اقدام به انتحار خود می نماید. اما حالت دوم این است که فرد نتواند از نقاط ضعف امنیتی وارد شود و توسط نیروهای امنیتی شناسایی می شود در این حالت عامل انتحاری قبل از دستگیرشدن ویا کشته شدن توسط نیروهای نظامی جلیقه انتحاری خود را منفجر می کند.
در هردو حالت فوق این اقدام باعث می شود نظم عمومی محل مورد نظر بهم خورده و مردم به منظور کمک به حادثه دیدگان ویا ازسر کنجکاوی به محل حادثه هجوم آورند که این کار باعث ایجاد هرج و مرج و ضعف امنیتی بسیار زیادی در مکان مورد نظر می شود. این ضعف امنیتی بوجود آمده فرصت بسیار مناسبی برای عامل انتحاری دوم می باشد که از بازرسی از هم پاشیده شده به راحتی و بدون مشکل عبور کند و خود را به مکان شلوغ برساند و در این هنگام با انفجار جلیقه انتحاری تلفات انسانی قابل ملاحظه ای را برجای گذارد.
طبق گزارشات دستگاه های امنیتی انفجار عامل انتحاری دوم به مراتب تلفات انسانی بیشتر و خسارات غیرقابل جبران تری برجای می گذارد، لذا آگاهی جامعه از روشها و اقدامات عملیات های انتحاری و انجام عکس العمل مناسب در زمان بحرانی می تواند به کاهش تلفات انسانی منجر شود.
اسامی عوامل انتحاری فرقه تروریستی رجوی
ردیف | نام | نام خانوادگی | نام پدر | تاریخ تولد | شغل | تاریخ شهادت | شهر شهادت | مکان شهادت | محل تولد | گروهک تروریستی | عامل انتحاری |
۱ | عطاءاله | اشرفی خوزانی (اصفهانی) | اسدالله | ۱۲۷۹ | امام جمعه | ۶۱/۰۷/۲۳ | کرمانشاه | محراب مسجد | کرمانشاه | مجاهدین خلق | محمد حسین خداکرمی |
۲ | علی حسین | پارسایی خطیبی | احمد | ۱۳۳۹ | پاسدار | ۶۰/۰۶/۲۰ | تبریز | نمازجمعه | آذربایجان شرقی | مجاهدین خلق | مجید نیکو |
۳ | یحیی | پسته ای شیشوان | میرجواد | ۱۳۱۶ | کارمند | ۶۰/۰۶/۲۰ | تبریز | نمازجمعه | آذربایجان شرقی | مجاهدین خلق | مجید نیکو |
۴ | محمد | تارخی | نعمت الله | ۱۳۳۳ | نظامی | ۶۱/۰۷/۲۳ | کرمانشاه | مسجد | قم | مجاهدین خلق | محمد حسین خداکرمی |
۵ | ثریا | تشکیلی | حسین | ۱۳۰۹ | خانه دار | ۶۱/۰۴/۱۱ | یزد | مسجدملا اسماعیل | یزد | مجاهدین خلق | محمدرضا ابراهیم زاده |
۶ | محمدعلی | جباری | محمدرضا | ۱۳۴۲ | پاسدار | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | فارس | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۷ | فاطمه صغری | جعفری | حسین | نامشخص | مدرس قرآن | ۶۱/۰۴/۱۱ | یزد | مسجدملا اسماعیل | یزد | مجاهدین خلق | محمدرضا ابراهیم زاده |
۸ | رجبعلی | حبیب زاده | اسدالله | ۱۳۱۵ | پاسدار | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | فارس | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۹ | محمدرضا | حدادی | یدالله | ۱۳۳۲ | کارمنداداره کار | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | فارس | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۱۰ | حمدالله | حسین پور | یوسف | ۱۳۱۱ | فروشنده | ۶۰/۰۶/۲۰ | تبریز | نمازجمعه | آذربایجان شرقی | مجاهدین خلق | مجید نیکو |
۱۱ | سیدعبدالحسین | دستغیب | محمدتقی | ۱۲۹۲ | امام جمعه | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نماز جمعه | شیراز | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۱۲ | سیدمحمدتقی | دستغیب | سیدهاشم | ۱۳۴۱ | طلبه | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | فارس | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۱۳ | مجید | ربانی | محمود | ۱۳۴۴ | نامشخص | ۶۱/۰۷/۲۳ | کرمانشاه | مسجد | قزوین | مجاهدین خلق | محمد حسین خداکرمی |
۱۴ | سیدعبدالرسول | سادات | سیدموسی | ۱۳۴۰ | پاسدار | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | فارس | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۱۵ | شیخ محمد | صدوقی | ابوطالب | ۱۲۸۷ | امام جمعه | ۶۱/۰۴/۱۱ | یزد | مسجدملا اسماعیل | یزد | مجاهدین خلق | محمدرضا ابراهیم زاده |
۱۶ | عظیم | قاضی | رمضان | ۱۳۴۰ | سرباز | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | مازندران | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۱۷ | محمد | کچویی | رمضان | ۱۳۲۹ | رئیس زندان اوین | ۶۰/۰۴/۰۸ | تهران | زندان اوین | قم – حاجی آباد | مجاهدین خلق | کاظم افجه ای |
۱۸ | سیداسدالله | مدنی ده خوارقانی | سیدعلی | ۱۲۹۳ | امام جمعه | ۶۰/۰۶/۲۰ | تبریز | نمازجمعه | قم | مجاهدین خلق | مجید نیکو |
۱۹ | علی اکبر | منشی | عزیز | ۱۳۴۰ | دولتی | ۶۰/۰۹/۲۰ | شیراز | نمازجمعه | فارس | مجاهدین خلق | گوهر ادب آواز |
۲۰ | سیدحبیب عبدلکریم | هاشمی نژاد | سیدحسن | ۱۳۱۱ | روحانی | ۶۰/۰۷/۰۷ | مشهد | دفترحزب جمهوری | نوشهر – مازندران | مجاهدین خلق | هادی علویان |
۲۱ | نوروز | هاشمی وندساعی بنام | هاشم | ۱۲۸۵ | نامشخص | ۶۰/۰۶/۲۰ | تبریز | نمازجمعه | آذربایجان شرقی | مجاهدین خلق | مجید نیکو |
۲۲ | ربابه | همتی | علی | ۱۳۲۲ | خانه دار | ۶۱/۰۴/۱۱ | یزد | مسجدملا اسماعیل | یزد | مجاهدین خلق | محمدرضا ابراهیم زاده |
۲۳ | عصمت | هوشیاری | محمدعلی | ۱۳۱۹ | خانه دار | ۶۱/۰۴/۱۱ | یزد | مسجدملا اسماعیل | یزد | مجاهدین خلق | محمدرضا ابراهیم زاده |
پی نوشت:
۱. هلاکوخان: نوه چنگیز خان مغول و پایه گذار سلسله ایلخانی در ایران او در زمان امپراطوری برادرش بر مغول مامور تسخیر ایران مرکزی و غربی و سرکوب اسماعیلیان شد.
۲. فراماسونری : تشکیلات و جمعیتی سری با عقاید ضد دین و خصوصا ضد مسیح که در پی تشکیل حکومتی جهانی هستند ساختمان مرکزی آنها را لژ می نامند و هر عضو را نیز ماسون می نامند این تشکیلات در اواخر قرن هجدهم میلادی آغاز به فعالیت کرده و هم اکنون نیز ادامه دارد. گفتنی است نوع زندگی تشکیلاتی حسن صباح مورد علاقه ماسون ها می باشد.
خودسوزی تشکیلاتی برخی از اعضای سازمان مجاهدین خلق به دستور سران این فرقه در شهرهای اروپایی، در اعتراض به بازداشت موقت مریم رجوی در سال ۲۰۰۲ . این عملیات در گزارشات و اسناد بین الملل به عنوان یک عملیات انتحاری یاد شده است.
انتهای پیام / فراق