برای شناخت جایگاه معصومین علیهم السلام راهی جز تکیه کردن به کلام خدای متعال و یا توصیفات پیامبران و امامان وجود ندارد. همچنین بهترین راه برای شناخت مقام شخصیت های وارسته و ممتازی که در رتبه بعد از پیامبران و امامان قرار دارند نیز رجوع به توصیفات معصومین علیهم السلام در مورد آنهاست و حضرت معصومه سلام الله علیها از جمله این شخصیت های انگشت شمار است.
برگ برنده شفاعت از دیگران
انسان های وارسته و سعادتمند و شایسته ورود به بهشت در تاریخ بسیارند اما همه آن ها اجازه و توان شفاعت از دیگران را ندارند؛ چنان که به عنوان نمونه، قرآن کریم می فرماید: «یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً؛ [۱] در آن روز، شفاعت [به کسى] سود نبخشد، مگر کسى را که [خداى] رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آید.» از این آیه شریفه و آیات مشابه، به خوبی روشن می شود که یکی از ملاک های ارزیابی و مقایسه شخصیت های برتر، کمیت و کیفیت دایره شفاعت آن ها در آخرت است.
از سوی دیگر، هر شفاعت مقبولی، نه تنها فرد مورد شفاعت را نجات یا ارتقاء درجه می دهد بلکه متعاقباً حسنه و پاداشی را نصیب شفاعت کننده خواهد کرد؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: «مَنْ یَشْفَعْ شَفاعَهً حَسَنَهً یَکُنْ لَهُ نَصیبٌ مِنْها؛ [۲] هر کس شفاعتِ پسندیده کند، براى وى از آن نصیبى خواهد بود.»
بنابراین، گستره کمی و کیفی شفاعت، از جمله مهم ترین شاخصه های تقرب در نزد خدای متعال به شمار می رود؛ و بر همین اساس، رسول خدا صلّی الله علیه و آله برترین و مقرب ترین مخلوقات در نزد خدای متعال دانسته می شود.
آخرین پیامبر، اولین شفیع
رسول مهربانی ها حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله از نظر سبقت در شفاعت و نیز کیفیت و کمیت شفاعت، گوی سبقت را از دیگر مخلوقات ربوده و در صدر برترین شفاعت کنندگان روز قیامت قرار دارند تا جایی که شفاعت دیگر شفیعان نیز وابسته به شفاعت آن حضرت است چنان که می فرمایند: «لَا یَشْفَعُ أَحَدٌ غَیْرِی؛ [۳] هیچ کسی غیر از من شفاعت نمی کند.» مفهوم این روایت آن است که مقام شفاعت دیگر شفیعان، در گرو شفاعت رسول مکرم اسلام است.
شفاعت رسول خدا صلّی الله علیه و آله از نظر تقدم زمانی و رتبه ای، اولین و برترین شفاعت بوده، و از نظر گستردگی، همه مسلمین را شامل می شود؛ چنان که می فرمایند: «وَ أَنَا أَوَّلُ شَافِعٍ وَ أَوَّلُ مُشَفَّع؛ [۴] من نخستین شفاعت کننده و اولین کسی هستم که شفاعتش پذیرفته می‌شود.»
اینک با توجه به آنچه آمد و اهمیت شفاعت و جایگاه آن روشن شد، براساس ابعاد شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها، مقام آن حضرت را مورد بررسی قرار می دهیم.
حضرت معصومه و شفاعت همه شیعیان
از جمله شاخصه های قابل توجه برترین دختر موسی بن جعفر علیهم السلام، گستره شگفت انگیز شفاعت ایشان است که همه شیعیان را در بر می گیرد. امام صادق علیه السلام در مورد مقام آن حضرت توصیفاتی دارند که در پایان به مقام شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها اشاره می کنند. می فرمایند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّهُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَهُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَهُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَهُ الصَّغِیرَهُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّهِ ثَمَانِیَهَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَهٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَهُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّهَ بِأَجْمَعِهِمْ؛ [۵] برای خداوند حرمی است و آن شهر مکّه معظّمه است، برای پیامبر خدا نیز حرمی است و آن شهر مدینه است، و برای امیرالمؤمنین علیه السلام نیز حرمی است و آن شهر کوفه است، به راستی که قم، کوفه کوچک است. آگاه باشید که بهشت هشت در دارد که سه در آن به سوی قم است. در شهر قم زنی از فرزندان من رحلت می‌کند که اسمش فاطمه دختر موسی (علیهما السلام) است و با شفاعت او تمام شیعیان من وارد بهشت می‌شوند!»
این که شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها همه شیعیان را شامل می شود نشان دهنده اوج عظمت این بانوی والامقام از سویی و تأثیرگذاری ویژه آن حضرت در روند رشد و تربیت و تعالی جامعه شیعیان از سوی دیگر است. مؤید این مطلب تعداد فراوان علماء بزرگ شیعه هستند که در کنار مضجع مطهر ایشان بر سر سفره علم و طهارت خاندان نبوی رشد یافته اند. بی تردید، قم را می توان کانون پرورش و جوشش شیعیان جهان و معارف اسلام ناب به خصوص در عصر حاضر دانست.
مژده دهید باغ را، چون برکات می‌رسد
این یَم و شوره زار را، قند و نبات می‌رسد
قصدش اگرچه قم نبود، دست قضا ببین عجب
حضرت معصومه به قم، قبلِ وفات می‌رسد
کشتیِ نوح آمده، بر روی ناقه جلوه گر
این خبر از سَما رسید، راهِ نجات می‌رسد
حُسنِ تمامِ اهلبیت، منبع جود و معرفت
هم برکات آمده، هم حسنات می‌رسد
میلاد مظهر عصمت و نجابت، حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام و روز دختر بر شیفتگان خاندان عصمت و طهارت مبارک باد.
پی نوشت
[۱] سوره طه، آیه ۱۰۹٫
[۲] سوره نساء، آیه ۸۵٫
[۳] ابن بابویه، محمد بن على؛ الخصال، ناشر: جامعه مدرسین، قم، ۱۳۶۲ ش، ج ۲، ص ۴۲۵٫
[۴] طوسى، محمد بن الحسن؛ الأمالی( للطوسی)، ناشر: دار الثقافه، قم، ۱۴۱۴ ق، ص ۲۷۱٫
[۵] مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى؛ بحار الأنوار( ط- بیروت)، ناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق، ج ۵۷، ص ۲۲۸، ح ۵۹٫
محسن رفیعی
انتهای پیاک
