در این گزارش نگاه کلی به کتاب‌هایی شده است که درباره سازمان مجاهدین خلق نوشته شدند و در نمایشگاه کتاب تهران در ویترین ناشران و کتابفروشان قرار داشت.
به گزارش فراق، در چندین کتابی که به موضوع مجاهدین خلق اشاره داشت از منظر خاطره، تاریخ شفاهی، اسناد و تحلیل و تفسیر به موضوع پرداخته شده است. نکته جالب روایت بعضی از گرفتارشدگان مجاهدین خلق است که به دلیل قرار گرفتن در درون موضوع از جزئیات بیشتری برخوردار است هر چند کتاب‌هایی که به تحلیل رویکرد این سازمان می‌پردازند نیز به علت دارا بودن اسناد از اهمیت خاصی برخودار هستند.
لازم به توضیح است که در گزارش زیر خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) تنها آثار موجود در نمایشگاه فیزیکی را رصد کرده است.
چریک مجاهدین خلق/ محسن زال/ ماهریس
این کتاب درباره تشکیلات «مجاهدین خلق»، نوشته شده است. در این کتابِ «محسن زال»، بیش از آن‌که سخن از «مسعود رجوی» و تشکیلات برساخته‌اش باشد، به نقد هستی‌شناسی چریک مجاهد، پرداخته می‌شود. در این پژوهش انسان‌شناسانه، هدف پژوهشگر، بررسی «نسبت کنشگر و فرهنگ و مناسباتی که در آن قرار می‌گیرد تا به مجاهد تبدیل شود»، بوده است. بدین معنا که او به فهم شرایط و فرآیندی می‌پردازد که یک انسان عادی را تبدیل به یک چریک می‌کند. در این رهگذر، پژوهشگر گاهی به ناچار به وقایع‌نگاری تاریخی یا تحلیل وقایع پرداخته و در کنار آن به تحلیل اسناد، بازنگری روایات موجود و مصاحبه با افراد مرتبط، روی آورده است.
بررسی تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایران در سال ۱۳۵۴/ مظفر مهرآبادی/ مرکز اسناد انقلاب اسلامی
نگارنده در این تحقیق اشاره به پاره‌ای اسناد، خاطرات و روایت اعضای سابق سازمان مجاهدین، چگونگی تبدیل و استحاله‌ی سازمان را با روش تاریخ شفاهی، بررسی و تحلیل می‌کند. در کتاب آمده است: بنیانگذاران سازمان مجاهدین خلق، دانشجویان جوانی بودند که با هواداری از نهضت آزادی در دانشگاه‌ها فعالیت می‌کردند، اما چون رهبران آنها را به اندازه‌ی کافی انقلابی نیافتند، دست به تشکیل این گروه زدند تا به زعم خود مبارزه با رژیم پهلوی را از رخوت و سستی که به آن دچار شده بود، بیرون آورند. با نگاهی به افکار و دیدگاه‌های بنیانگذاران سازمان، مانند حنیف نژاد، بدیع زادگان و افرادی از این قبیل معلوم می‌گردد که اگر چه آنها برخاسته از خانواده‌های مذهبی بوده و مایه‌های دینی داشتند، اما به شدت از جریان چپ و به اصطلاح مارکسیستی تاثیر پذیرفته بودند، یا حداقل میان اسلام و مارکسیسم، هیچ گونه تناقض و اختلاف بخصوص در مسائل اجتماعی و اقتصادی نمی‌یافتند. آنان ضمن مطالعه‌ی قرآن و نهج‌البلاغه، آثار مارکس، لنین و مائو را با حرارت و علاقه مطالعه می‌کردند، حتی روش‌‌های سیاسی را به عنوان شیوه‌ی مبارزه سخت می‌ستودند.
تلخی رهایی: خاطرات علی بیگلری: اسیر ایرانی رهاشده از اردوگاه اشرف/ جواد کاموربخشایش/ سوره مهر
«تلخی رهایی» در ۹ فصل نوشته شده و در پایان نیز اسناد و عکس‌هایی قرار داده شده‌اند. راوی این کتاب، علی بیگلری، در ۱۷سالگی در جبهه‌های غرب به اسارت نیروهای بعثی درآمد و پس از تحمل ۳سال‌ونیم سختی‌ها و تلخی‌های اسارت در اردوگاه‌های عراق، به‌ویژه کمپ اطفال، در عالم نوجوانی، برای گریز از رنج‌ها به اردوگاه اشرف پناه برد، اما برخلاف انتظار، آنجا هم حدود ۱۳ سال به‌معنای واقعی اسیر و زندانی شد. افراد این اردوگاه او را شست‌وشوی مغزی دادند و مدتی به خدمت گرفتند. در مقدمهٔ این کتاب آمده است که کتاب «تلخی رهایی» دنیای جدیدی از ادبیات پایداری را به روی خواننده گشوده است؛ چون حال‌وهوایش شبیه کتاب‌هایی نیست که با عنوان خاطرات از اسیران (آزاده‌های) دوران جنگ منتشر شده؛ همچنان که زندگی خود علی بیگلری هم مثل زندگی آزاده‌های دیگر نیست.
قرارگاه، پادگان و یا اردوگاه اشرف اردوگاهی بود که سازمان مجاهدین خلق ایران در ۸۰ کیلومتری مرزهای ایران در استان دیاله عراق برقرار کرده بود. این اردوگاه اشرف در سال ۱۳۶۵ و پس از انتقال مرکز اصلی سازمان مجاهدین خلق ایران به عراق و با حمایت حکومت صدام حسین تأسیس شد. گفته شده است که آخرین گروه از اعضای این سازمان در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۲ میلادی از قرارگاه اشرف خارج شدند؛ بااین‌حال همچنان شمار اندکی از اعضا در اردوگاه ماندند تا در نهایت در پی حمله‌ای در سپتامبر ۲۰۱۳ این اردوگاه به‌طور کامل تخلیه شد و اعضای مجاهدین برای همیشه از اردوگاه اشرف خارج و در جایی دیگر مستقر شدند.
تئوری ترور: واکاوی ریشه‌های تئوریک و عملی مجاهدین خلق/علی بیافرین/ دفتر نشر معارف
«تئوری ترور» تلاش دارد تا از جنبه معرفت‌شناسانه، به فلسفه، چرایی و چگونگی شکل‌گیری سازمان مجاهدین خلق، تفکرات بنیانگذاران آن، ارتباطشان با نهضت آزادی، ارتباطشان با روحانیت، دلایل اختلافشان با اسلام فقاهتی و در یک کلام، بنیان‌های ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق بپردازد.
مجاهدین خلق: از شعار آزادی تا مزدوری و جاسوسی/هادی شبانی/ کلک واژه
در این کتاب که از مقطع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تا دوران جدا شدن در سال ۱۳۸۳ را دربرمی‌گیرد، به معرفی «سازمان مجاهدین خلق» پرداخته می‌شود. نوشتن این کتاب ۱۱ سال زمان برده است. در این کتاب، سعی‌شده با درنظر گرفتن همه ابعاد چه در زمینه اعتقادی، سیاسی و تشکیلاتی شناخت کافی به خواننده ارائه شود تا دریابند که این سازمان به اصطلاح مدافع حقوق انسان‌ها تا کجا در منجلاب بی‌حقوقی و «بی‌پرنسیبی» فرورفته تا جایی که مرزی برای خیانت و وطن‌فروشی باقی نگذاشته است.
فرقه‌های تروریستی و مخرب نوعی از برده‌داری نوین: رهبران، پیروان و مخدوش‌سازی ذهن/مسعود بنی‌صدر/ ماهریس
برای درک اهمیت این پرسش و پاسخ کلیدی لازم به یادآوری است که مسعود بنی صدر نه یک عضو ساده که از نزدیک ترین افراد به مسعود رجوی رهبر ایدئولوژیک سازمان بوده. تجربه چهار دهه عضویت در بالاترین سلسله مراتب تشکیلاتی را همراه دارد. وی (مسعود بنی صدر) پیش‌تر این چهار دهه و فراز و نشیب‌های زندگی تشکیلاتی و خانوادگی را در کتاب خاطرات یک شورشی ایرانی روایت کرده است. یک اتوبیوگرافی نفس گیر و تکان دهنده که علیرغم ترجمه کتاب از فرانسه به فارسی و استقبال آن در اروپا اما اقدامی برای انتشار آن در ایران انجام نشده است.
کتاب فرقه های تروریستی و مخرب، نوعی از برده‌داری نوین نوشته مسعود بنی‌صدر پاسخ همزمان تجربی و میدانی، علمی، پزشکی و روانشناسانه و … به این پرسش کلیدی و چرایی ماندگاری فرد در چنین وضعیت برزخی و این که چگونه ممکن است فردی در عین باورمندی عقلانی به این مهم که پیوسته در معرض سوء استفاده فکری و روحی و روانی و عاطفی است، اما قادر به رهایی عاطفی خود از مخمصه و انقیاد تشکیلاتی نیست.
رعد در آسمان بی‌ابر: تاریخ شفاهی مبارزه امنیتی با سازمان مجاهدین خلق (۱۳۶۷ – ۱۳۵۷)/ محمدحسن روزی‌طلب و محمد محبوبی/ یا زهرا
مجموعه پیش رو، نتیجه نزدیک به دو سال تلاش نگارنده و همکارشان «محمد محبوبی» برای گفت‌وگو با جوانان دیروز است که همگی در سال‌های گذشته از مقامات ارشد امنیتی کشور بودند. دسترسی به این شخصیت‌ها و جلب اعتماد آنها برای گفت‌وگو، سخت‌ترین بخش کار بود که با حسن ظن آنها ممکن شد؛ همچنین به پاس مجاهدت‌های خاموش و گمنامانه این افراد، در متن به ذکر عنوان آنها اکتفا شده است.
عملیات مهندسی: بررسی کارنامه تروریستی بخش ویژه نظامی سازمان مجاهدین خلق ۱۳۶۱ – ۱۳۵۷/محمدحسن روزی‌طلب و محمد محبوبی/ ایران
این کتاب در واقع تاریخ شفاهی کارنامه تروریستی بخش ویژه نظامی سازمان مجاهدین خلق است که دوران تاریک و مبهم فعالیت‌های این سازمان را از سال ۱۳۵۷ تا سال ۱۳۶۱ مورد بررسی قرار می‌دهد؛ برهه‌ای که فعالیت‌های نظامی مجاهدین موجب می‌شود پس از آن دیگر اجازۀ فعالیت رسمی در کشور نداشته باشند.
«عملیات مهندسی» پرده از اسنادی برداشته است که پیش از این در دسترس عموم نبود؛ اطلاعاتی از عملیات‌های نظامی مجاهدین و همچنین ضربه‌هایی که به این سازمان وارد شد. فیلم تحسین‌شدۀ «ماجرای نیمروز» نیز از جمله دستاوردهای این کتاب به حساب می‌آید، چرا که بخش زیادی از پژوهش‌های این فیلم وابسته به کتاب، نویسنده و راویان آن بوده است. نام این کتاب برگرفته از عنوان یکی از وحشیانه‌ترین برنامه‌های مجاهدین است که به واسطه مشکوک شدن به نیروهای درونی سازمان، شکنجه‌های خاص و عجیبی را علیه آنها اعمال می‌کردند.
تهران تا تیرانا: خاطرات مسعود خدابنده؛ عضو سابق سازمان مجاهدین خلق و سرتیم حفاظت از مسعود رجوی/تدوین؛ جعفر بگلو و فهیمه اسماعیلی/شهید کاظمی
کتاب «تهران تا تیرانا»؛ خاطرات مسعود خدا بنده، عضو سابق سازمان مجاهدین خلق و سرتیم حفاظت از مسعود رجوی به کوشش محمد جعفربگلو توسط انتشارات شهیدکاظمی در ۱۶۰ صفحه به چاپ رسیده است.
مسعود خدابنده که با نام مستعار «رسول» در سازمان مجاهدین خلق فعالیت می‌کرد، در تابستان ۱۳۶۰ مسئول مستقیم انتقال محمدرضا کلاهی و مسعود کشمیری(عاملین انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری و دفتر نخست‌وزیری) بود. اطلاعات او از پیشینه سازمان، روابط تشکیلاتی، طرح‌های عملیاتی گوناگون، کمپ اشرف، منابع مالی سازمان مجاهدین خلق و پشت‌پرده روابط مسعود رجوی با افراد و گروه‌های مختلف، خواندنی و جالب است.
استراتژی و دیگر هیچ/ محمدحسن روزی‌طلب/ ایران
گفت‌وگوهای این کتاب با ناصر رضوی در سال ۱۳۹۴ به انجام رسیده است. مصاحبه شونده، طی سال‌های گذشته تجربه‌ای طولانی در حوزه مبارزه با سازمان مجاهدین خلق در وزارت اطلاعات و بخش اطلاعاتی امنیتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی داشته و به‌دلیل احاطه کامل به موضوع، اطلاعات و تحلیل‌های قابل تأملی در زمینه‌های مختلف فعالیت این سازمان، به‌خصوص در سال‌های اول انقلاب ارائه می‌کند.
انتهای پیام
